موضوع انجمن: علوم قرآن- تاریخ قرآن

منبع مطالعاتی: تاریخ قرآن آیت الله معرفت

تاریخ تشکیل جلسه: 95/09/23

محدوده بحث: معیار تشخیص سوره های مکی و مدنی و شبهات مربوط به آن

استاد محترم: جناب آقای دکتر اسماعیل دخیلی

تعداد اعضاء: 8 نفر

چکیده:

معیار تشخیص سوره های مکی و مدنی و شبهات مربوط به آن

زمان هجرت از مکه به مدینه :
سوره های نازل شده قبل از هجرت را مکی و پس از هجرت مدنی نامیده اند. پس ملاک تاریخ هجرت پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم است.

مکان:
سوره های نازل شده در مکه و حوال آن مکی و سوره های نازل شده در مدینه و حوالی آن را مدنی نامیده اند.

خطاب:
هر سوره ای که خطاب به مشرکان بوده و یا با خطاب “یا ایها الناس” آمده مکی است. و هر سوره ای که با “یا ایّهاالذین آمنوا” آمده مدنی است.

نقد: این نوع خطابات در تمامی سوره ها صادق نیست برخی سوره های مکی خطاب به مومنان و برخی سوره های مدنی خطاب به مشرکان است.

خصوصیات سوره های مکی و مدنی:

سور کوتاه  مکی و سور بلند مدنی است.

نقد: برخی سوره های نازل شده در مکه طولانی است مثل سوره های انعام و اعراف و برخی سوره های نازل شده در مدینه کوتاه است مثل سوره مبارکه نصر
سور با لحن تند و شدید مکی و با لحن ملایم مدنی
محتوای اصول و معارف و ایمان و دعوت به اسلام مکی است و بحث از احکام و تفصیل شریعت مدنی

نتیجه:

تنها راه برای تشخیص سور مکی و مدنی سماعی است با استفاده از روایات معتبر. بنا براین این معیارها و خصوصیات را به روایات باید ارجاع داد و اگر در تعارض نبود پذیرفت.

گزارش نویس: نسرین نقدی، ورودی تفسیر 95

موضوع انجمن: علوم قرآن- تاریخ قرآن

منبع مطالعاتی: تاریخ قرآن آیت الله معرفت

تاریخ تشکیل جلسه: 95/09/16

محدوده بحث: فواید تشخیص سوره های مکی و مدنی

استاد محترم: جناب آقای دکتر اسماعیل دخیلی

تعداد اعضاء: 8 نفر

فواید تشخیص سوره های مکی و مدنی

1. شناخت تاریخ: تشخیص مکی یا مدنی بودن یک سوره باعث شناخت تاریخ می شود.

2. فهم محتوای آیات: که در استنباط و استدلال خیلی مهم است مثال: هرچند سوره های مکی مشتمل بر حکم شرعی باشد ولی چون هنگام نزول آن حکم تشریع نشده بود باید به گونه دیگری تفسیر شود: مثل مساله تکلیف کافران به فروع شرعی که یک مساله اختلافی شده است:
بیشتر فقها کافران را در حال کفر مکلف به فروع نمی بینند.
برخی فقها کافران را در حال کفر مکلف به فروع می بینند.
منشأ این اختلاف عدم توجه به محتوای سوره های مکی و مدنی است. در آیه 7 سوره فصلت مشرکان به دلیل نپرداخت زکات مورد نکوهش قرار گرفتند و ظاهرا چنین به دست می آید که ایشان مکلف به فروع دین یعنی همان زکات هستند در حالیکه هنگام نزول این سوره تشریع زکات حتی در مورد مسلمانان هم نبوده چه برسد به کافران پس باید به گونه دیگری تفسیر شود که به دو طریق قابل حل است و اختلاف زدایی می کند:
مقصود از زکات صدقه است.
کفر باعث محرومیت از فیض صدقه است. زیرا کافر قصد قربت ندارد تا شرط صحت صدقه اش محقق شود. مثل تمام بخشندگان بی دین امروز.

3. آیات امامت و ولایت و آیات مربوط به فضایل اهل بیت علیهم السلام در مدینه نازل شده است. مثل آیات اولیه سوره دهر

4. مسائل بسیاری از قرآن با برداشت مختلف تأویل می شود. که با شناخت مکی یا مدنی بودن سوره ها قابل حل است.مثل مساله نسخ آیاتی از قرآن. به عنوان مثال آیه 24 سوره نساء درباره ازدواج موقت است که اهل سنت این آیه را توسط آیات 5- 7 سوره مومنین می دانند. در حالیکه سخت گیری در متعه به مشکلات اجتماعی آن زمان برمیگردد.

موضوع انجمن: علوم قرآن- تاریخ قرآن

منبع مطالعاتی: تاریخ قرآن آیت الله معرفت

تاریخ تشکیل جلسه: 95/09/02

محدوده بحث: پاسخ به سوالات و جمع بندی بحث شطح

استاد محترم: جناب آقای دکتر اسماعیل دخیلی

تعداد اعضاء: 8 نفر

محتوای بحث:

از سیاق بعضی سوره ها می¬فهمیم که یکجا نازل شده اند مثل سوره الرحمن و انعام
بعضی سوره ها آیه آیه نازل شده اند. چون محتوای بحثشان عوض شده می¬فهمیم که سوره در چند مرحله نازل شده است. تا سوره در حال نزول تمام نمی شد سوره بعدی نازل نمی شد.به نحوی که با گذشت زمان آیات یک سوره نازل می شده، با بسم الله الرحمن الرحیم می فهمیدند که سوره قبل تمام و سوره دیگری نزولش شروع شده است.
لذا اصل اینست که اغلب سوره ها یکجا نازل شده اندو برای اثبات جداگانه نازل شدن آیات سور قرآنی در طی زمان های مختلف باید دلیل آورد.
طبق قول صحیح آخرین آیه نازل شده آیه سوم سوره مائده بوده، پس طبق قاعده آخرین سوره نازل شده نیز همین سوره خواهد بود، چراکه سوره نصر که وعده فتح و پیروزی را داده مربوط به زمان قبل از هجرت بوده و آیه سوم مائده مربوط به واقعه غدیر خم و اواخر عمر پیامبر اکرم است. در این رابطه چند استثنا وجود دارد که چند آیه نازل شد و پیامبر فرمودند در فلان سوره قرار دهید.آن هم طبق وحی الهی و نه نظر شخصی پیامبر بوده است. غیر این موارد یک سوره نازل و تمام می شده سپس سوره بعدی نزولش شروع می شده است.

گزارش نویس: نسرین نقدی، ورودی تفسیر 95

موضوع انجمن: علوم قرآن- تاریخ قرآن

منبع مطالعاتی: تاریخ قرآن آیت الله معرفت

تاریخ تشکیل جلسه: 95/08/25

محدوده بحث: پاسخ به سوالات و جمع بندی بحث شطح

استاد محترم: جناب آقای دکتر اسماعیل دخیلی

تعداد اعضاء: 6 نفر

چکیده ی بحث:

سیر و سلوک مانند پله های نردبان است که هرکس به توان خود بالا می¬رود.ولی اگر وارد سیر در این نردبان شد، نباید از ادامه راه باز ایستاد، بلکه باید بالا رفته و مرحله شطح را رد نمود.در این وادی یا باید برای رد شطح و گذشتن از بیهودگی¬ها سیر طریق را تا نهایت ادامه داد یا وارد این راه نشد. البته طی طریق در این راه بدون راهنمایی استاد طریق ناممکن است.
علت مذمت مولوی
او حرف¬های تازه¬ای می¬زده که که بالطبع مخالف هم داشت. او صوفی مسلمانی بود که گاهی قیود فقه را می¬شکست.لذا صوفی مبادی اخلاقی و فقه¬گریز بود. فقه ما را از برخی اعمال بازمی¬دارد. مثل سماع و رقص صوفیانه که مولوی اهل آن بوده و هنوز هم صوفیان مسلمان مراسم سماع و رقص صوفیانه دارند و سالی یکبار در گونیه گردآمده رقص و عبادات صوفیانه می¬کنند.
تفاوت عقل نظری و عملی:
عقل عملی در وادی عمل است و مواد آن دانش بشری است که تقویتش می¬کند.در توصیف عقل نظری می¬توان آن را توصیف به نوعی مهارت ذاتی کرد. تفاوت بین این دو را با بیان یک مثال بهتر می¬توان فهمید:مربی ورزش که در حکم عقل نظری است و بیشتر تئوری و اطلاعات است، اما ورزشکار که مهارتش بیشتر بوده اما اطلاعاتش کم است در حکم عقل عملی است.در عرفان نیز برخی تئوری آن را می¬دانند اما برخی خود عارفند.

مبعث پیامبر در مورد رسالت پیامبر بوده، اما ایشان از زمان تولد با توجه به معجزاتی که از ایشان دیده شده نبی بوده¬اند.پس مبعث شروع رسالت ایشان بوده نه نبوت ایشان. یعنی بعد 40 سالگی آمادگی برای امر مهم رسالت را پیدا کردند.در این راستا اولین مأموریت ایشان قبولاندن این امر به اقوام و خویشان خویش بوده چرا که تا کسی را خانواده¬اش نپذیرند، به طریق اولی دیگران هم نمی¬پذیرند.
شعب ابیطالب
بهترین فرصت برای پیامبر بوده تا یاران خویش را برای امر مهم ترویج اسلام تربیت و مهیا کند.
اولین آیات نازل شده
اولین آیات نازل شده 5 آیه ابتدایی سوره علق بوده در روز بعثت، البته با توجه به اینکه پیامبر از همان ابتدای رسالت نماز می¬خوانده، لذا سوره حمد همان زمان نازل شده و بعد از علنی شدن رسالت با تاخیر سه ساله دوباره نازل شده است. به همین دلیل این سوره را سبع من المثانی خوانده¬اند.
با تدبری در آیات ابتدایی سوره مزمل و مدثر می¬توان فهمید آیات ابتدایی سوره مزمل پیامبر را برای دریافت وحی آماده می¬کند.آیات ابتدایی سوره مدثر ایشان را برای ابلاغ وحی آماده می¬کندو بیان¬گر دعوت علنی ایشان است.

گزارش نویس: نسرین نقدی، طلبه ورودی 95