مؤسسه آموزش عالی الزهراء سلام الله علیها خواهران تبریز( سطح 3)
گزارش جلسه ی پنجم سیرمطالعاتی
تفسیر و علوم قرآنی

موضوع انجمن: علوم قرآن- تاریخ قرآن                                           منبع مطالعاتی: تاریخ قرآن آیت الله معرفت

تاریخ جلسه: 94/12/11 تعداد اعضاء: 8نفر                            استاد محترم: جناب آقای دکتر اسماعیل دخیلی

محدوده بحث: ازص 84 ” إعراب نام سوره ها” تا آخر ص 125

چکیده بحث

1. نامگذاری قرآن:
نامگذاری در هر امری خیلی مهم است به عنوان مثال در تولید یک محصول جدید حتما باید نام گزاری هم جدید باشد وگرنه محصول به نام دیگری تمام می شود. خدای متعال در نام گذاری قرآن می توانست به نام گذار ی قبلی،کلمه ای اضافه کند مثل عهد عتیق، عهد جدید، نام قرآن را هم می گذاشت عهد أخیر. یا می توانست مثل افتتاح شعبات جدید یک موسسه یا مجموعه ای، شماره گذاری کند مثل تورات 1، تورات 2، تورات 3؛ در حالیکه اندیشه جدید باید برای خود نام جدیدی داشته باشد وگرنه ماندگار نمی شود.
فرقان یا قرآن نام های جدیدی برای قرآن است. قرآن از طرف صحابه با استناد به آیه ” صُحُفِ إِبْراهيمَ وَ مُوسى"‏ (اعلی/ 19) مُصحف نام گذاری شد. نام ” کتاب” نیز برای قرآن اسمی عام است زیرا این نام شامل بقیه کتاب ها هم می شود.

2. اهمیت فصل بندی:
اگر کتاب فصل بندی داشته باشد مطالعه، یاد گرفتن و یاد دادن آن آسانتر می شود. در تورات این فصل بندی به نام “باب/ سفر/آیه” است. در کتب دیگر ممکن است با نام گام اول، گام دوم یا پله اول، پله دوم و… فصل بندی شود. در قرآن با نام “سوره” فصل بندی شده است. برعکس بقیه کتب که در فصل بندی ها تفاوت حجم مطالب فصول معمولاکم است در قرآن یک سوره حدود 50 صفحه و یک سوره سه سطر است زیرا قرآن کار هنری و معجزه الهی است، اگر ساخته دست بشر بود اندازه سوره ها یکسان می شد.

3. ملاک خدا در دسته بندی قرآن به سوره ها:
آموزش، تلاوت در نماز، فهمیدن سوره ها اقتضاء دارد حجم سوره ها متفاوت باشد. این دسته بندی هم به صورت توقیفی به دست ما رسیده است.

4. نام گذاری سوَر قرآن:
نام گذاری باعث تحریک حس کنجکاوی مخاطب می شود مثل نام برخی رُمان ها به نام “هوم لس” یا “بی وتن". هر محصولی یک نام علمی و یک نام تجاری دارد. نام تجاری ویژه مخاطبان عام است و برای این نام گذاری به دنبال کوچکترین مناسبت است تا این نام بهانه ای برای یادگیری عوام باشد. ولی نام علمی ویژه مخاطبان خاص است. به عنوان مثال نام بقره، ویژه مخاطبان عام و نام دیگر این سوره به نام “فسطاط القرآن یا سنام القرآن” برای مخاطبان خواص است. یا نام ” معوّذتین” یک نام علمی است برای کسی که به دنبال محتوای این دو سوره باشد ولی نام های فلق و ناس برای مخاطبان عمومی است. یا سوره قتال نام تخصصی برای مخاطبان خاص و نام ” محمد(صلی الله علیه و آله و سلّم) برای مخاطبان عام است.
نام گذاری برخی سوره ها توقیفی و برخی در طول زمان توسط متخصصان نامگذاری شده است.

5. دلیل تفاوت عدد آیات در سوره ها

•  در اینکه آیا ” بسم الله الرحمن الرحیم” جزء آیه اول هر سوره است یا آیه مستقلی است؟ این امر سبب اختلاف شده است.
•  برخی یک آیه را با آیه بعدی یک شماره حساب کرده اند.
•  برخی وقتی در یک آیه جمله تمام شده همان جمله را یک آیه حساب کرده اند.

ملاک شیعیان قرائت کوفی است زیرا سند آن معتبر است.

6. چینش سور قرآن:

• برخی چینش قرآن را توقیفی و برخی به اجتهاد صحابه می دانند. ولی برای نظریه “چینش توقیفی قرآن"، دلایلی وجود دارد که آن را اثبات می کند:
• پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلّم) و ائمه معصوم علیهم السلام ختم قرآن می کردند. پس ترتیبی بوده که ختم می کردند.
•  سوره حمد فاتحه الکتاب نام گرفته است. اگر چینش قرآن توقیفی نبود این نام گذاری صورت نمی گرفت.
•  در برخی روایات آمده سوره فیل و قریش را با هم بخوانید این روایت با چینش توقیفی سازگار است.
•  در روایات آمده بین سوره توبه و انفال ” بسم الله الرحمن الرحیم” را بخوانید. این روایت با چینش توقیفی سازگار است.
•  تناسب میان آیات و سوره ها: این تناسب با اجتهاد تدبری پیدا شده است بدون اینکه کشف این تناسب با تکلف همراه باشد.

نوشته شده توسط: رقیه رزمجو